Hekserij of Moederkoren in Salem (USA)?

Veel mensen hebben wel eens gehoord van de heksenprocessen die gedurende het voorjaar van het jaar 1692 gehouden werden in het Amerikaanse dorp Salem (Massachusetts). Meer dan 200 mensen werden beschuldigd van hekserij, 30 werden schuldig bevonden, 19 (14 vrouwen en 5 mannen) werden opgehangen, één ontkennende man werd geplet onder een stapel stenen, en tenminste 5 anderen stierven van ontberingen in de cel.

Een tweetal meisjes, Betty Parris (9 jaar) en haar nichtje Abigail Williams (11 jaar), begon zich op een gegeven ogenblik wat vreemd te gedragen en men dacht in eerste instantie aan epileptische aanvallen (van een onnatuurlijke aard). Ze gilden, gooiden spullen door de kamer en uitten vreemde klanken. Ook kropen ze onder meubilair, namen allerlei onnatuurlijke lichaamshoudingen aan, klaagden dat ze geprikt werden door naalden en bedekten hun oren bij het horen van een preek. Dorpsarts William Griggs kwam tot de conclusie dat de meiden wel behekst moesten zijn.

Tegenwoordig denkt men dat het mogelijk een geval van massahysterie is geweest. De geschiedenis wordt thans gebruikt als waarschuwing tegen de gevaren van isolationisme, religieus extremisme en valse beschuldigingen. Eigenlijk precies dezelfde eigenschappen die de Amerikaanse samenleving en politiek tegenwoordig ook weer kenmerken.

Maar in 1976 bedacht de Amerikaanse psychologe Linnda Caporael de hypothese dat de symptomen van de eerste twee meisjes het gevolg konden zijn van ergotisme, de vergiftiging door moederkoren (Claviceps purpurea)[1]. Moederkoren is een schimmel die in vochtige weersomstandigheden graankorrels kan aantasten. Het bevat ergotamine, een voorloper van lysergisch zuur, wat op zijn beurt weer de basis is voor LSD. Moederkoren bevat van nature zelf ook minieme hoeveelheden van dat lysergisch zuur.

[Moederkoren op graan]

Moederkoren leidt tot pijnlijke toevallen en spasmen, diarree, tintelingen in de ledematen, tintelingen en andere stoornissen in het gevoel, jeuk, mentale effecten, waaronder hallucinaties, manie en psychose. Verdere symptomen zijn hoofdpijn, misselijkheid en braken. Gewoonlijk gaan de maag- en darmstoornissen vooraf aan effecten op het centrale zenuwstelsel.

Er zijn echter wat problemen met deze theorie, mopperen tegenstanders. Er bestaan voor het jaar 1807 geen meldingen van ergotisme in de Verenigde Staten en waarom gebeurde de massahysterie alleen in Salem en niet in nabijgelegen dorpen?

Maar moederkoren komt wel degelijk van nature in dat land voor en de schimmel groeit ook het liefst in graan dat op een vochtige plaats is opgeslagen. 'Early rains and warm weather in the spring progressed to a hot and stormy summer in 1691,' schrijft zelfs de plaatselijke magistraat Samuel Sewall in zijn dagboek.

[1] Coporael: Ergotism: The Satan Loosed in Salem? in Science – 1976. Zie hier.