Giftige satijnzwam

In Nederland is de giftige satijnzwam (Entoloma sinuatum) enorm zeldzaam, maar dat maakt het probleem alleen maar groter omdat liefhebbers van eetbare paddenstoelen zich dan veel sneller kunnen vergissen. De giftige satijnzwam is weliswaar de grootste satijnzwam, maar aan die kennis heb ook niet zoveel want er komen natuurlijk ook kleinere exemplaren voor.

Deze soort heeft een ivoorkleurige tot lichtgrijze hoed met een doorsnede tot 20 centimeter en de randen van die hoed zijn ietwat ingekruld. Hij houdt het liefst van een bosrijke omgeving. De giftige satijnzwam verschijnt vanaf laat in de zomer, vaak in de vorm van heksenkringen. De hele familie van satijnzwammen kenmerkt zich doordat ze roze hoekige sporen hebben.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Entoloma, is een combinatiewoord uit het Grieks. Daar herkennen we entos ('binnen' of 'binnenin') en loma ('rand' of 'grens'). Samen verklaart het de ingerolde rand van deze paddenstoel. Het tweede deel, sinuatum, is het Latijnse woord voor 'golvend' en doelt op de vorm van de hoed van deze specifieke soort.

Eetbare satijnzwammen bestaan niet en de meeste soorten zijn in meer of mindere mate giftig. Als hij nog jong is lijkt hij veel op de eetbare voorjaarspronkridder (Calocybe gambosa) en helaas heeft de eveneens eetbare grote molenaar (Clitopilus prunulus) ook roze hoekige sporen en ook dat is een goed eetbare soort. Om het nog ingewikkelder te maken groeien giftige satijnzwammen vaak op dezelfde plaatsen als die eetbare soorten. Hierdoor ligt het gevaar van verwisselen al snel op de loer en het opeten van de giftige satijnzwam is beslist geen goed idee.

Het gif van de giftige satijnzwam is nog niet voldoende onderzocht, maar de effecten van dit specifieke mycotoxine, een alkaloïde, zijn behoorlijk ernstig. Er wordt verondersteld dat deze paddenstoel in zijn eentje verantwoordelijk is voor 10% van alle vergiftigingen met paddenstoelen in Europa. In eerste instantie krijg een slachtoffer veel last van maag- en darmproblemen, zoals diarree, misselijkheid en overgeven. Ook wordt een soms stekende hoofdpijn gemeld. Van deze symptomen kun je wel 48 uur last houden. Erger zijn de problemen met je lever, die het gif niet voldoende kan verwerken en daardoor is soms zelfs een levertransplantatie onontkoombaar. Ook heeft het gif een effect op je geest: er ontstaan vaak stemmingswisselingen en een delirium. Soms blijft een gevoel van depressie wel maandenlang hangen.

Een kuur tegen deze vergiftigingsverschijnselen bestaat niet en er wordt slechts aan symptoombestrijding gedaan. Het is oppassen geblazen voor mensen die het zo leuk vinden om paddenstoelen uit het wild te oogsten.