Stekelkopamaniet

De stekelkopamaniet (Amanita echinocephala) is een grote paddenstoel met een karakteristieke stekelige of wrattige hoed. De soort leeft op kalkrijke bodems met veelal beukenbomen. Ze zijn ivoorwit van kleur met vaak een ietwat zilveren gloed en vallen dus goed op tussen de gevallen beukenbladeren. De stekelkopamaniet komt vaak alleen of in kleine groepen voor. Hij is zeer tolerant voor droogte. In Nederland is de stekelkopmamaniet vrij zeldzaam, maar lijkt de laatste jaren toch iets in aantal toe te nemen.

De hoed van de stekelkopamaniet kan tot 15 centimeter in diameter zijn. Hij is bedekt met verhoogde piramidale (puntige) wratten, die minder goed gedefinieerd worden en minder frequent voorkomen richting de rand. Dit zijn overblijfselen van de universele sluier die de paddenstoel in zijn vroegste stadium bedekt heeft. De witte tot ivoorkleurige steel is 8 tot 16 centimeter hoog met verschillende ringen van omhoog gekeerde schubben in de richting van de bolvormige basis. Hij is vrij diep geworteld, vaak lateraal onder het oppervlak. De ring is dun en fragiel en kleeft vaak aan de steel. De plaatjes (lamellen) zijn crèmekleurig, maar hebben soms een lichte groene tint.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Amanita, is afkomstig van het Oudgriekse woord amanítēs (ἀμανίτης). Het is een meervoudsvorm en betekent ‘(een soort) paddenstoelen’. Het tweede deel, echinocephala, is een combinatie woord uit het Oudgrieks, waar ekhînos (ἐχῖνος) zowel zeeëgel als egel betekende. Dat is gekoppeld aan kephalḗ (κεφᾰλή), wat 'hoofd' of 'kop' betekende. Samen is dat dus een 'hoed als een egel'.

Het vlees van de stekelkopamaniet is wit en heeft een vage, onaangename geur. Door sommige onverstandige mensen wordt gemeld dat deze soort eetbaar is. Op die mening is nogal wat af te dingen. In de eerste plaats is de soort zeldzaam en beschermd. In de tweede plaats vertoont de stekelkopamaniet nogal wat overeenkomsten met andere supergiftige amanieten. Er zijn overigens ook meldingen dat het eten van de stekelkopamaniet behoorlijk schadelijk is voor je nieren[1].

Een andere, onverwachte eigenschap van de stekelkopamaniet is dat het een hyperaccumulator is van zilver[2]. Deze paddenstoel neemt dus veel (tot 1253 mg/kg^-1) zilver (Ag) op uit de bodem. Het innemen van veel zilver is geen goed idee[3].

[1] Kirchmair et al: Amanita poisonings resulting in acute, reversible renal failure: new cases, new toxic Amanita mushrooms in Nephrology Dialysis Transplantation – 2011
[2] Borovička: Hyperaccumulation of silver by Amanita strobiliformis and related species of the section Lepidella in Mycological Research - 2007
[3] Padhye et al: Silver contamination and its toxicity and risk management in terrestrial and aquatic ecosystems in Science of The Total Environment - 2023