Grote kale inktzwam

Zoals al uit eerdere bijdragen is gebleken hebben giftige planten en paddenstoelen vaak twee gezichten: ze kunnen dodelijk zijn, maar tegelijkertijd kunnen ze ook als medicijn worden ingezet. De grote kale inktzwam (Coprinopsis atramentaria) heeft ook twee gezichten omdat hij zowel eetbaar als giftig is. Hoe dat kan zullen we hieronder gaan lezen.
Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Coprinopsis, komt uit het Grieks waar kopros ‘mest’ betekende. De naam verklaart dus dat deze paddenstoel zich bijzonder thuis zal voelen op een mestvaalt. Het tweede deel, atramentaria, komt uit het Latijn. In het oude Rome betekende atramentum ‘(zwarte) inkt’. En dus heeft deze paddenstoel in de hele westerse wereld zo’n beetje dezelfde naam als gevolg van het doel waarvoor men hem gebruikte.

Hoewel de grote kale inktzwam klein (3 tot 7 centimeter in doorsnede) en teer lijkt is hij behoorlijk sterk. Hij groeit in groepjes, die vaak groeien op dood hout dat onder de grond ligt. Zelfs asfalt en gravel zijn soms geen partij voor de groeikracht van deze paddenstoel. De inkt ontstaat als gevolg van een proces dat 'autodigestie' wordt genoemd. Eigenlijk eet de inktzwam zichzelf dus op.

De grote kale inktzwam is eetbaar, maar pas op met alcohol. De grote kale inktzwam bevat coprine. In het lichaam wordt dat afgebroken en een actief afbraakproduct (een metaboliet) met de heerlijke naam 1-aminocyclopropanol. Die stof blokkeert de werking van het enzym acetaldehyde dehydrogenase dat bedoeld is om acetaldehyde in het lichaam af te breken. Dat zegt u waarschijnlijk nog steeds niets, maar acetaldehyde is zelf weer een metaboliet van ethanol (de alcohol in drank) en die zorgt natuurlijk voor die vervelende kater. Met een uitgeschakeld enzym wordt de alcohol niet meer afgebroken en blijft de kater bestaan. Verdere symptomen zijn een blozend gezicht, misselijkheid, overgeven, hoofdpijn, maag- en darmklachten, algeheel gevoel van onbehagen en tintelingen in de ledematen. Soms treden zelfs hartritme stoornissen op. Deze symptomen kunnen al na vijf minuten na het drinken van een alcoholische versnapering optreden en kunnen tot drie dagen nadien optreden. De symptomen zijn trouwens ook precies dezelfde als die optreden bij disulfiram, een voor sommigen bekend anti-alcoholmedicijn met namen als Antabus en Refusal.

In Groot Brittannië heeft de grote kale inktzwam als bijnaam tippler’s bane. Tegenwoordig betekent een tippler in het Engels zoiets als ‘gewoontedrinker’, terwijl bane in het oud-Engels nogal onheilspellend ‘moordenaar’ betekende, maar in het moderne Engels wat milder als ‘ellende’ of ‘ondergang’ wordt vertaald. Samen is dat dus de ‘ondergang van de gewoontedrinker’. Maar hoe je het ook bekijkt: alcohol en de grote kale inktzwam gaan echt niet samen.

Geen opmerkingen: