Bundelmosklokje

Kort gezegd hebben paddenstoelen op twee manieren echt praktisch nut voor de mens: als voedsel (de eetbare paddenstoelen) en als drug (de hallucinerende paddenstoelen). Het wordt al snel heel vervelend als je binnen een bepaalde familie enkele familieleden aantreft die óf eetbaar zijn, óf hallucinogeen zijn óf dodelijk giftig zijn en dat ze daarbij ook nog eens een sterke familiegelijkenis vertonen.
Het bundelmosklokje (Galerina marginata) is zo’n levensgevaarlijke giftige paddenstoel met een aantal nuttige broertjes en zusjes. Het stobbezwammetje (Galerina mutabilis) is eetbaar en de zeer zeldzame Galerina steglichii bevat weer het hallucinogene psylocibine. De paddenstoelen van het geslacht Galerina zijn in het algemeen vrij klein met een hoed tot 7 centimeter in doorsnede en bruinig van kleur. Het bundelmosklokje wordt kan het hele jaar worden aangetroffen, al zie je hem toch wel het meest in de herfst. In Engeland staat hij ook bekend als de autumn skullcap (herfstdoodshoofd). Dat zegt ook voldoende, lijkt me.

Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Galerina, heeft Latijnse wortels: een galea was een leren helm en het verbeeldt de vorm van de hoed van het bundelmosklokje. Het tweede deel, marginatus, komt ook uit het Latijn en betekent zoiets als ‘aan de rand’. Vergelijk het Nederlandse ‘in de marge (van het bestaan) leven’ en je moet het dus vertalen als klein en onbetekenend.

Zoals gezegd is het bundelmosklokje dodelijk giftig en dat is het gevolg van de aanwezigheid van α-amanitine en enkele andere amatoxines. Opmerkzame lezers zullen hier opmerken dat dit dezelfde gifstoffen zijn als die we in de amanieten (vliegenzwam, groene knolamaniet, panteramaniet en kleverige knolamaniet) hebben aangetroffen en dat klopt. Toch zijn beide geslachten niet direct verwant.

Het onbedoeld opeten van het bundelmosklokje levert dus ook vrijwel dezelfde problemen op als die beschreven worden bij een vergiftiging met de amanieten: de symptomen kunnen tussen 6 en 24 uur na het eten optreden en zijn onder andere vreselijke maag- en darmpijnen, misselijkheid, overgeven, diarree, die wel 6 tot 9 uur kan aanhouden. Daarna verdwijnen de symptomen voor ongeveer 24 uur (wat de Engelsen de honeymoon – wittebroodsweken – noemen), maar gedurende deze periode worden door de gifstoffen wel ongemerkt de lever en de nieren verwoest. Dat leidt na die 24 uur tot bloedingen in de darmen, uitval van nieren en lever, coma en na een dag of zeven de dood. Het gif is thermostabiel en dat betekent dat koken of bakken van de paddenstoelen geen enkel effect heeft op de kracht van het gif. Als therapie worden hoge doses penicilline toegepast, maar onduidelijk is of dat echt werkt.