Zwarte schimmel

Paddenstoelen, schimmels of zwammen. Het zijn allemaal organismen die fungi zijn. Dus iedere schimmel, hoe klein ook, is eigenlijk een paddenstoel.

Zwarte schimmel (Stachybotrys chartarum) is een groenzwarte tot zwarte schimmel. Deze soort voedt zich met cellulose, het bouwmateriaal van de natuur. Cellulose is een meervoudige suiker en is een hoofdbestanddeel van de celwanden van planten. Nu worden er nogal wat bouwmaterialen van plantaardige herkomst gebruikt bij de bouw en inrichting van ons huis. Denk aan behang, parketvloeren, keukenkastjes of gipskartonplaten. Met wat vocht of damp ontstaan perfecte omstandigheden voor de zwarte schimmel.

De zwarte schimmel is een langzaam groeiende microfungus die sporen (conidiën) aanmaakt op diens slijmerige olijfgroene conidiofoor die zo'n 180 µm lang is. Deze zit aan het uiteinde van een gespecialiseerde schimmeldraad. De sporen worden alleen verspreid als de schimmel ietwat opdroogt en vervolgens beroerd wordt door wind, mens of dier.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Stachybotrys, is een combinatiewoord uit het Oud-Grieks, waar stáchys (στάχυς) 'oor van graan' of 'korenaar' betekende, gekoppeld aan botrus (βότρυς) 'druiventros'. Het beschrijft de vorm van deze schimmelfamilie. Het tweede deel, chartarus, is afkomstig uit het Latijn, waar charta 'papier' betekende.

Nu is het natuurlijk nooit een prettig gezicht als je in je huis een zwarte schimmel aantreft, maar de vraag is natuurlijk: is het alleen onprettig of is de aanwezigheid zelfs gevaarlijk voor je gezondheid?

Er bestaan twee vormen, fysiotypes genaamd, van deze schimmel. De eerste, chemotype A produceert trichothecene mycotoxinen, waaronder satratoxine H. De tweede, chemotype S, produceert de atranonen A tot G[1]. Alle deze stofjes zijn giftig voor mens en dier.

Bij trichothecene mycotoxinen moet je rekening houden met ernstige jeuk en roodheid van de huid, zweren, vervellen van de huid, vervorming van zintuigelijke waarneming, verlies van het vermogen om spierbewegingen te coördineren, misselijkheid, braken en diarree, neus- en keelpijn, afscheiding uit de neus, hoesten, moeite met ademhalen, piepende ademhaling, pijn op de borst en bloed opspugen tijdelijke bloedingsstoornissen en een verhoogde lichaamstemperatuur.

De atranonen veroorzaken necrose en oedeem van de lippen, tong en mondslijmvliezen. Later volgt diarree, leukopenie (een tekort aan witte bloedcellen), trombocytopenie (een tekort aan bloedplaatjes) en coagulopathie ongecontroleerde bloedingen in het lichaam), wat kan resulteren in systemische bloeding, bloedvergiftiging en overlijden.

In India traden er in 2021 wel 12.000 infecties met zwarte schimmel op. Meer dan 300 mensen overleden aan deze infectie. De oorzaak bleek het ongebreideld gebruik van steroïden om een corona-infectie te bestrijden. Dat lukte in veel gevallen, maar door die steroïden kon het afweersysteem van de ex-patiënten zich niet meer verweren tegen de toxines van de zwarte schimmel in de vaak extreem vieze Indiase ziekenhuizen[2].

[1] Hinkley et al: Atranones A–G, from the toxigenic mold Stachybotrys chartarum in Phytochemistry – 2000. Zie hier.
[2] Boretti: Steroids Induced Black Fungus Infection in India During the May 2021 COVID-19 Outbreak in Indian Journal of Otolaryngology and Head & Neck Surgery – 2022. Zie hier.