Karbolchampignon

De karbolchampignon (Agaricus xanthodermus) is een buitenbeentje binnen het geslacht Agaricus. Tot dit geslacht behoren ook bekende en veel met smaak opgepeuzelde soorten als de champignon (Agaricus bisporus en Agaricus bitorquis) en de gewone weidechampignon (Agaricus campestris). Omdat de karbolchampignon ook veel gelijkenis vertoont met de soorten die je probleemloos kunt eten liggen problemen al snel op de loer. De karbolchampignon is namelijk licht giftig.

Gewoonlijk heeft de hoed een kleur van gebroken wit, precies zoals de normale champignon ook zal hebben. De hoed kan een doorsnede van maximaal 15 centimeter bereiken. De lamellen zijn oorspronkelijk lichtroze van kleur en neigen op latere leeftijd naar chocoladebruin. De karbolchampignon wordt vanaf het voorjaar tot het najaar aangetroffen in vrijwel alle mogelijke beschutte habitats, waaronder bossen, parken en tuinen.

De karbolchampignon komt veelvuldig voor in diverse landen van Europa, Noord-Amerika, westelijk Azië, noordelijk Afrika en zuidelijk Afrika. In Australië heeft hij zich door menselijke falen een plekje toegeëigend in de mycoflora.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Agaricus, is tot ons gekomen via het Latijn en daarna uit het Oudgrieks, waar agarikón (ἀγαρικόν) verwees naar Agaria, een land dat behoorde tot Sarmatia, dat ten tijde van het Romeinse Rijk een uitgebreid gebied bestreek van Roemenië tot ver in Zuid-Rusland. Zeg maar die van de Sovjet-Unie afgescheiden delen die al die nieuwe landen zijn geworden. Bossen zat daar, waar vele soorten van dit geslacht veelvuldig konden worden aangetroffen. Het tweede deel, xanthodermus, is een combinatiewoord uit het Grieks, waarbij xanthos 'geel' is en derma 'huid'. Met andere woorden: de karbolchampignon heeft een geel huidje en dat klopt. Wanneer de stam of hoe van deze paddenstoel doorgesneden of beschadigd wordt dan verkleuren ze sterk zwavelgelig.

[Foto: James K. Lindsey]

Ik geef direct toe dat de karbolchampignon niet de meest giftige paddenstoel van ons land is, maar je kunt er toch behoorlijk last van krijgen mocht je een heerlijk maaltje reguliere champignons verwacht hebben. Toch ondervindt, volgens de verhalen, niet iedereen de kwalijke gevolgen van deze champignonsoort. Sommigen hebben nergens last van, maar de meerderheid kan toch rekenen op zweten, een gevoel van oververhitting, misselijkheid, overgeven, maag- en darmkrampen. Die giftigheid is het gevolg van de aanwezigheid van wat aparte chemische verbindingen: fenol alsmede diazo- en hydrazineverbindingen (zoals xanthodermine en hydroxybenzoldiazonium-ion). Bovendien zou deze champignonvariant ook nog eens zware metalen, zoals cadmium en lood, uit de bodem opnemen en die wil je al helemaal niet in je lichaam hebben.

De karbolchampignon heeft gelukkig een sterke en karakteristieke geur. De geur is fenolachtig en doet denken aan de ouderwetse carbolzeep. Het ligt een beetje aan je persoonlijke smaak of je het een onaangename of aangename aantasting van je reukorgaan is, maar het zou een duidelijk signaal moeten zijn als je de karbolchampignons in een pan stopt om ze te koken of bakken. Een carbolgeur hoort niet in gerechten thuis.