Satansboleet

De satansboleet (Boletus satanas) is een vrij zeldzame verschijning in het Nederlandse landschap, maar mocht je hem ooit tegenkomen dan zul je hem niet gemakkelijk over het hoofd zien. De satansboleet kan wel een omvang bereiken van meer dan 25 centimeter. Zijn hoed is wittig van kleur en krijgt later grijsbruine of roodachtige vlekken aan de rand. Van boven is de steel geel, terwijl hij onderaan naar rood neigt.
Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Boletus, stelt de meeste taalwetenschappers voor grote problemen. Ze verklaren het woord eenvoudigweg door te melden dat het de naam voor een ‘(soort) paddenstoel’ is, maar zo gemakkelijk werkt het natuurlijk niet. De eerste stap om het woord te verklaren komt uit het Jiddisch. Vanuit die taal kennen we ook in Nederland het woord 'bolus’, waarmee een hoop uitwerpselen bedoeld wordt. Via een aantal stappen kunnen we het woord terugvoeren naar het Griekse woord boolos dat ‘aardkluit’ betekent en dat verklaart overduidelijk de vorm van de satansboleet. Het tweede deel, satanas, geeft minder problemen: het betekent in het Grieks ‘van satan’. Satan komt als woord en als God’s eeuwige tegenstander uit het Hebreeuws en betekent zoiets als ‘tegenstander, die de een tegen de ander opzet’.

Met een naam als satansboleet kan het niet anders zijn dat deze paddenstoel giftig is en dat klopt. Hoewel de satansboleet het zeer giftige alkaloïde muscarine bevat, zijn de aangetroffen hoeveelheden dermate klein dat dit niet de giftigheid van de satansboleet kan verklaren. Recent is echter de glycoproteïne bolesatine ontdekt in deze paddenstoel en dat lijkt een nogal vervelend stofje te zijn. Tijdens laboratoriumonderzoek bleek dat het bloed deed klonteren en daardoor leverproblemen deed ontstaan. Het rauw eten van zelfs een klein stukje van de satansboleet levert al behoorlijke maag- en darmproblemen op met wel zes uur durende gevoelens van misselijkheid, braken en diarree. Al moet je wel behoorlijk gestoord zijn om een hapje van de satansboleet te proberen: hij ziet er niet echt appetijtelijk uit en hij stinkt ook nog eens naar rottend vlees.

Het vreemde is dat de meeste boekwerken claimen dat de satansboleet zijn giftigheid zelfs niet verliest na het koken, terwijl er ook berichten zijn dat hij in wat landen in de Balkan wel gekookt op het menu staat. Misschien zijn die berichten het gevolg van het feit dat een aantal familieleden van de satansboleet geroemd worden om hun heerlijke smaak en bijvoorbeeld het eekhoorntjesbrood (Boletus edulis) en de kastanjeboleet (Boletus badius) staan op menig menu van befaamde restaurants.